نوشته ۳۰۴ (اصل بقا)

این نوشته ها به صورت مسلسل و با شماره مشخص شده ند. برای خواندن مطالب قبل به همین موضوع مراجعه کنید.

4. در دل روابط بین پدیده­ها می­توان مفهومی را استنتاج کرد که در جهت­گیری ذهنی نسبت به رفتار پدیده­ها در قبال هم موثر است. اصل پایداری: هر پدیده­یی اگر در شرایط پایدار باشد، در مقابل عواملی که باعث ناپایداری شود مقاومت می­کند و اگر ناپایدار باشد، به سمت پایداری حرکت می­کند.

مثال1. گلوله­یی بر سطح صاف قرار دارد، اگر آن را در سراشیبی به سمت بالا هل دهیم، چون در وضعیت ناپایدار قرار می­گیرد، در مقابل این حرکت مقاومت می­کند. بر عکس اگر گلوله­یی در سطح شیب­دار قرار داشته باشد چون در شرایط ناپایدار است، به سمت شرایط پایدار که سطح صاف باشد، می­لغزد.

مثال2. اتم سدیم در حالت آزاد، آرایش ناپایدار دارد. در مواجهه با اتم کلر که یک الکترون نسبت به حالت پایدار کم دارد، الکترون اضافه­ی خود را به کلر می­دهد و هر دو به آرایش پایدار می­رسند و برای جدا کردن شان نیاز به انرژی است.

مثال 3. انسان زمانی که گرسنه و تشنه است در حالت ناپایدار است و زمانی که غذا می­خورد به حالت پایدار می­رسد.

پ.ن. تعیین حالت پایدار و ناپایدار به تعریف ما از پایداری و معیارمان برمی­گردد. به عنوان مثال درخت­ها در هر لحظه تغییر می­کنند و برگ­هاشان می­ریزد و سبزی­شان پایدار نیست ولی اگر از این دید نگاه کنیم که هر سال چنین فرآیندی رخ می­دهد، ریختن برگ­ها را جزوی از پایداری درخت می­دانیم.

پ.ن.2. در این موضوع هم دید برداری به ما کمک می­کند. یک پدیده ممکن است در ابعادی دارای پایداری باشد و در برخی ابعاد ناپایدار.

پ.ن.3. شرایط پایدار برای هر پدیده بستگی به مولفه­های درونی و شرایط بیرونی دارد. در مثال 1، پایداری که به گلوله اطلاق می­کنیم به جرم گلوله و شکل هندسی (مولفه­­های درونی) و جاذبه زمین و حالت سطح شیب­دار (مولفه­های بیرونی) بستگی دارد.

پ.ن.4. در مورد انسان شرایط بسیار پیچیده­تر می­شود، زیرا مولفه­های درونی بسیار زیاد و شرایط ذهنی پیچیده­یی وجود دارد که در مواجهه با مولفه­های بیرونی واکنش­های متفاوتی اتخاذ می­شود، با این همه انسان نیز مشمول چنین شرایطی است. به عنوان مثال فردی که خودکشی می­کند شرایط خود را در این دنیا ناپایدار می­بیند و خودکشی برای او تلاشی برای رسیدن به پایداری است، هر چند که از نظر اکثر افراد ناپایداری باشد. به قول پرویز شاپور:‌ "کسی که خودکشی می­کند، به مرگ نیاز مبرم دارد."

پ.ن.5. قطعاً نمی­توان رفتار گلوله را با انسان در یک سطح قرار داد ولی می­توان با چنین برداشتی اصلی جهان­شمول ارائه کرد که سنگ­بنای تحلیل­های آینده­ی ما باشد.