نوشته ۳۱۲ (مقایسه، معیار، یکا)

این نوشته ها به صورت مسلسل و با شماره مشخص شده ند. برای خواندن مطالب قبل به همین موضوع مراجعه کنید.

12. در نوشته­ی قبل درباره­ی یک بعدی بودن مقایسه صحبت کردیم و دیدیم که بعد مورد قیاس باید مشخص باشد، نمی­توان دو پدیده را مقایسه کرد بدون در نظر گرفتن عامل مقایسه. به جز این مبحث مهم دیگری در مقایسه وجود دارد و آن مبنا و یکا است. زمانی که می­گوییم دمای دیروز از امروز 2 درجه بیش­تر بود، امروز مبنای مقایسه است. وقتی می­گوییم که علی از حسن قوی­تر است، حسن مبنای مقایسه است و زور علی نسبت به حسن سنجیده می­شود.

ممکن است بگوییم علی خیلی قوی است. در این حالت تکلیف چیست؟

در این حالت گوینده علی را با معیاری ذهنی از قدرت که برای خودش ساخته می­سنجد، در این جا هم قیاس هست ولی نه به آشکاری مورد قبل؛ در مورد سایر مسائل، زمانی که داریم ارزش­گذاری می­کنیم، مقایسه هم می­کنیم و این معیار ذهنی از پدیده­های مشابه شکل گرفته است، نه این که تمام­ش کپی پدیده­های بیرونی باشد بلکه ذهن آن را تراش می­دهد. گاهی وقت­ها چند پدیده نسبت به یک پدیده سنجیده می­شوند. به عنوان مثال توانایی دانش­آموزان در رفتن به کلاس بالاتر، با حدنصاب معدل 10 سنجیده می­شود. در این حالت کدام قوی­تر است و کدام ضعیف­تر، بعد مورد قیاس نیست.

اگر بپرسیم چقدر، در این صورت به یکا هم احتیاج داریم تا بتوانیم آن را توصیف کنیم. در این حالت اگر مقایسه کمی باشد، تفاضل بین دو عدد جواب پرسش خواهد بود اما در موارد کیفی به انتقال مفهوم که بسیار پیچیده و غیر مطمئن است، بسنده می­شود.

تا به حال در مورد معیار صحبت کردیم و درستی و نادرستی آن مهم نبود، در چند نوشته­ی آینده، در مورد چگونگی تعیین معیار هم صحبت خواهیم کرد.

پ.ن. آهنگ ice cream man زیاد روی بلاگ م بوده و چون نمی خواهم روند نوشتن این موضوعات به هم بخورد متن ترانه را بعداً می گذارم و فعلاً تغییرش می دهم و آهنگ دیگری می گذارم.