نوشته ۱۸۰ (اصل پایداری)

صندلی در حالت پایدار قرار دارد. یون سدیم با انجام واکنش به آرایش پایدار می­رسد. انسان هم با خوردن حالت پایدار خود را به دست می­آورد. بنابراین مفهوم مشترک در سه تصویر فوق کاملاً واضح است.

پایداری چیست؟ چه درک یا تعریفی ازش داریم؟

به­تر است به این قضیه با دید سیستمی نگاه کنیم، اگر یون سدیم را یک سیستم بدانیم متشکل از پروتون و الکترون و نوترون، در این صورت نمی­توانیم در مقیاس انسانی ویژگی­ها و وظایفی براشان تعیین کنیم (حداکثر می­توانیم بگوییم الکترون بار منفی دارد و پروتون بار مثبت و نوترون خنثی است) ولی می­توانیم برای این سیستم هدف تعیین کنیم: رسیدن به پایداری. اگر یون سدیم امکان­ش را داشته باشد، واکنش انجام می­دهد و به حالت پایدار می­رسد. بررسی یون سدیم از دو جهت به ما اطلاعات می­دهد: اول این که پایداری آن یک بعدی است یعنی صرفاً با واکنش پایدار می­شود چون سیستم بسیار ساده­یی است. دوم این که درک خوبی از بزرگ شدن مولکول­ها و شکل­گیری مولکول­های آلی بزرگ و در مرحله­ی بعد اسیدهای آمینه و پروتئین­ها و در یک تکامل بزرگ­تر سلول، به ما می­دهد. در واقع می­توانیم در یک جمله این­طور نتیجه­گیری کنیم که تکامل طبیعی، تکامل سیستم­ها (و طبیعتاً پیچیده­تر شدن­شان) در جهت پایداری بیش­تر است. یک سلول سیستمی­ست که می­تواند خودش را تولید کند و طبیعتاً بیش­تر باقی­ می­ماند.

بنابراین پایداری یک وضعیت یا حالت وجودی است که برای هر سیستم با توجه به ویژگی اعضا و شرایط محیطی تعیین می­شود و همان­طور که می­بینیم هدف یک سیستم است.

پایداری را نمی­توان تعریف کرد زیرا یک مفهوم وجودی است و تعاریف را برای ماهیت استفاده می­کنیم. تعریف در واقع پاسخ به "این پدیده چیست؟" می­باشد.

هرچه سیستم پیچیده­تر بشود، به دلیل زیاد شدن اعضا و تعامل بین­شان، مکانیزم­های پایداری پیچیده­تر و گسترده­تر می­شود ولی اصل کلی همان است. در واقع انسان با خوردن، نوشیدن، مسکن و نیازهای متنوع روحی به پایداری می­رسد. از طرف دیگر با پیچیده­تر شدن، ناپایداری سیستم نیز بیش­تر می­شود (نوعی تناقض که با توجه به قدرت سیستم می­توان آن را برطرف کرد) زیرا اعضای یک سیستم به هم وابسته هستند و در صورت کنش غلط (درست و نادرست بودن یک کنش در سیستم با توجه به تعامل بین اعضا و ویژگی­هاشان معین می­شود) به دیگر اعضا آسیب می­رسانند در نتیجه می­توان گفت بقای یک سیستم در گرو بقای تک تک اعضای یک سیستم است. برای درک به­تر می­توانیم روی صفحه­یی به جای هر عضو یک دایره بکشیم و بین همه­ی آن­ها فلش­های دو جهته رسم کنیم. تعیین ماهیت فلش­ها در یک سیستم مهم­ترین و پیچیده­ترین کار می­باشد. در واقع اتخاذ مکانیزمی که پایداری را به­تر و بیش­تر حفظ کند.

در حوزه­ی انسانی، روان­شناسی ویژگی­های هر عضو را مشخص می­کند، جامعه­شناسی خطوط بین اعضا را. اگر این سیستم با سیستم دیگری تقابل داشته باشد، علم سیاست هم وارد میدان می­شود.

برگردیم به پایداری. در بحث هدف سیستم شرایط محیطی نیز به عنوان یک عامل تاثیرگذار نامیده شد. این شرایط می­تواند دوسویه باشد، در جهت پایداری یا ناپایداری سیستم. (خطر نیروی ناپایدارکننده است و ترس واکنش موجود زنده به تشخیص خطر.)

باید یک مفهوم دیگر را مورد بررسی قرار دهیم: قدرت که در جهان فیزیکی انرژی می­نامیم­ش، ویژگی درونی یک سیستم است که به سمت پایداری سوق­­ش می­دهد. قدرت را به دو صورت می­توان بررسی کرد. مطلق و نسبی. این بررسی دقیقاً مانند اندازه­گیری دما با واحد سلسیوس و کلوین است. در واحد کلوین دمای همه­ی اجسام مثبت است و صفر مکانی­ست که جنبش مولکولی وجود نداشته باشد. قدرت مطلق هم به قدرت درونی هر سیستم می­گوییم و عملاًٌ سیستمی بدون قدرت نداریم. اما قدرت نسبی، قدرت در قبال سیستمی دیگر است. در این صورت بحث اختلاف قدرت به وجود می­آید. (بحث نمودهای مختلف اختلاف قدرت را در نوشته­ی بعد می­آورم)

شما صندلی را هل می­دهید تا زمانی که نیروی دست­تان از نیروی صندلی کم­تر است، صندلی مقاومت می­کند و نیروش را که به دست­تان وارد می­شود حس می­کنید. زمانی که قدرت شما­ بیش­تر شود صندلی می­افتد و با زمین به حالت پایدار می­رسد. یون پتاسیم به دلیل قدرت بیش­تر می­تواند سدیم را از جدا کند و جای آن را بگیرد ولی سدیم نمی­تواند این عمل را انجام دهد زیرا قدرت­ش از پتاسیم کم­تر است. انسان هنگامی­که گرسنه می­شود چون در حالت ناپایدار قرار می­گیرد، کنش انجام می­دهد و اگر نیروش بر شرایط ناپایداری غلبه کند (بتواند غذا به دست بیاورد و بخورد) به پایداری می­رسد و در غیر این صورت ناپایداری او به مرگ منجر می­شود (از بین رفتن کامل سیستم).

بنابراین می­توانیم اصلی را به نام اصل پایداری تعریف کنیم: "هر سیستمی تمایل به ماندن در حالت پایدار دارد و اگر ناپایدار شود برای حفظ یا رسیدن به پایداری تلاش می­کند."

در جهان ما و مخصوصاً سیستم انسانی همه­ی پدیده­ها در حالت ناپایدار قرار دارند. اگر نظریه­ی انفجار بزرگ را بپذیریم ما از انحنای بی­نهایت فضا-زمان به انحنای صفر فضا-زمان پرتاب شده­ایم. انسان­ها از لحظه­ی تولد تا مرگ در تلاش برای حفظ پایداری هستند. حتی به نوعی اعتقاد به عالم پس از مرگ از اصل پایداری ناشی می­شود. ذهن انسان به صورت ناخودآگاه برنامه­ریزی شده تا پایداری را تامین کند و زمانی که به مرگ (ناپایداری) فکر می­کند و عملاً پاسخی برای آن نمی­یابد، به این نتیجه می­رسد که دنیای دیگری هم هست که در آن پایداری را به دست می­آورد (یکی از نتایج ایجاد مفهوم بی­نهایت). دلیل مومیایی کردن و حتی اعتقاد زندگی جسمانی در آن دنیا هم همین است که ذهن توانایی تصور جهانی بدون جسم را ندارد.