نوشته ۳۲۲ (تفکر زیر سایه غریزه)

این نوشته ها به صورت مسلسل و با شماره مشخص شده ند. برای خواندن مطالب قبل به همین موضوع مراجعه کنید. 

22. تحلیل یک رفتار یا گفتار جدای از مجموعه کار درستی نیست اما وقتی در بسیاری از افراد می­توان این مورد را مشاهده کرد، می­توان به صورت عام مورد بررسی­ش قرار داد. در این مورد هم می­توان به دید برداری اشاره کرد که رفتار مورد نظر در یک سری ابعاد با رفتارهایی از این دست مشابه است و در یک سری از ابعاد تفاوت دارد و تحلیل­هایی از این دست روی تشابه تمرکز می­کنند اما ادعای همسانی کامل ندارند. به عنوان مثال هر کس با هر طرز تفکری می­تواند پوشش خودش را انتخاب کند اما می­توان کسانی که پوشش مشابه دارند را در یک گروه قرار داد و وجوه مشابهی که هر کدام برای این پوشش دارند، مورد بررسی قرار داد و یا این مسئله را بررسی کرد که آیا اصلاً وجوه مشابه وجود دارد؟

رفتار و حرف­های مشابه در جامعه به وفور گفته می­شود منتها به نوع پیش­رفته­تر که مثال­هاش را در نوشته­های بعد می­آورم اما نکته­یی که فعلاً می­خواهم به­ش اشاره کنم این است: تفکر زیر سایه­ی غریزه.

زمانی که خانم مهندسِ ماجرا چنین حرفی می­زند یا نتوانسته قضیه را منطقی بررسی کند و یا بررسی کرده و منطق­ش به غریزه­ش نچربیده.

شل سیلوراستاین شعری با مضمون زیر دارد:

دکتر به­م گفته اگه این شیرینی رو بخورم می­میرم.

اما اگه این شیرینی رو نخورم هم می­میرم.

و تا جایی که یادم است طرف شیرینی را می­خورد. در این­جا تفکر دارد شرایط را ارزیابی می­کند اما می­خواهد غریزه­ش را توجیه کند.

این مسئله در مورد عشق در اکثر موارد مصداق دارد. وقتی کسی از کسی خوش­ش می­آید، تمام تحلیل­هاش به گونه­یی­ست که او را اثبات کند. به­ش می­گویند اختلاف سن­تان زیاد است، می­گوید این­طوری به­تره. جاافتاده­ست. می­گویند هرزه است، می­گوید مردا همه­شون این­طورین و هزار دلیل می­آورد. یا بر عکس اگر از کسی بدش بیاید حتی اگر طرف مقابل هر پنج انگشت­ش را عسل کند و در دهان­ش بگذارد، شیرینی به چشم­ش نمی­آید. درباره ی درست و نادرست بودن این تصمیم هم بحث خواهیم کرد.

دامنه­ی این بحث بسیار گسترده است که بعد از بحث مفهوم به­ش خواهم پرداخت زیرا این مورد اصلاً به چنین مصادیق ساده­یی محدود نمی­شود بلکه موارد پیچیده­تری در خود تفکر را به دنبال دارد. مثال­ش را می­نویسم که در آینده کاملاً مفصل به آن خواهیم پرداخت. فردی که به گزاره­ی A اعتقاد دارد، دنبال گزینه­هایی می­گردد که اثبات­ش کند و نمونه­های متناقض را انکار می­کند. در این حالت هر چند که نمی­توان غریزه را به صورت قبل دید اما رفتار غریزی با مولفه­هایی که براش در نظر گرفتیم وجود دارد.