نوشته ۸۶ (زندگی در پیش رو)

زندگی در پیش رو، روایت پسری مسلمان به نام محمد است از زندگی با رزا خانم و ماجرای فرسودگی و تحلیل رفتن تدریجی­ش. این روایت با اطلاع از این که رزا خانم زمانی فاحشه بوده و از آشوویتس جان سالم به در برده و الان که پیر شده فرزندان زنان فاحشه را مخفیانه بزرگ می­کند که قانون از چنگشان در نیاورد، پیچیده تر و در عین حال جذاب­تر می­شود.

در این داستان هر چند محمد به دنیای پیرامون سرک می­کشد اما عمده­ی روایت­ش از رابطه­ش با رزا خانم و نحوه­ی زندگی­شان است. راطه­ی این دو فراتر از پرستار و کودک حرامزاده است، محمد با این که گاهی از رزا خانم شکایت می­کند، زشت خطاب­ش می­کند و یا از ادا و اطوارش احساس دل­زدگی می­کند، اما عمیقاً دوست­ش دارد و رزا خانم هم برای این که محمد او را زودتر ترک نکند سن او را چهار سال کم می­کند.

در این داستان درونیات محمد نیز جالب توجه است، او نسبت به دنیای اطراف دید تیره و آمیخته با ترس و تنهایی دارد و احساس حقارت ناشی از وضع­ اجتماعی­ش او را به سمت دله دزدی سوق می­دهد (او حاضر است به خاطر دزدی پس گردنی بخورد ولی دیگران ببینندش). او در خیال خود زندگی می­کند و جالب این که رزا خانم هم خیالات او را باور می­کند. یکی از قسمت­های جالب این کتاب جایی ست که محمد چتری دارد به نام آرتور و آن را به صورت آدم در می­آورد و به­ش لباس می­پوشاند و شب­ها با او می­خوابد اما زمانی که لباس­هایش در ماجرای فرار کنده می­شود و برهنه می­شود رزا خانم به محمد اجازه نمی­دهد با چتر بخوابد!

زندگی مسالمت آمیز یک پسر مسلمان و پیرزن یهودی یکی از نکاتی ست که نویسنده با اشاره­هایی سرسری و غیر مستقیم به آن پرداخته. در این رابطه عشق ورای مذهب و قومیت آمده است.

المان­هایی که نویسنده برای شناساندن شخصیت به ما مورد استفاده قرار می­دهد در نوع خود جالب است. رزا خانم عکس هیتلر را همیشه با خود داشت و حتی دم مرگ هم وقتی به او نگاه می­کرد دگرگون می­شد و معلوم نمی­شود این دگرگونی از جنس آرامش است یا شوق زنده ماندن.

زندگی در پیش رو را به جرئت می­توان قوی­ترین اثر رومن گاری دانست. او با این کار دومین جایزه­ی گنکور را می­برد (این جایزه در فرانسه به هر نویسنده تنها یک بار داده می­شود) و جواب منتقدینی را که ادعا می­کردند به تکرار رسیده است می­دهد. او این داستان را با نام امیل آژار چاپ می­کند و زمانی که جایزه را می­برد منتقدین متوجه می­شوند که چه کلاهی بر سرشان رفته.

زیبایی این اثر در روایت ساده و در عین حال پیچیده­ی اثر است. داستان از زبان کودکی روایت می­شود که دلیلی برای حفظ نظام علی و معلولی و ترتیب توالی اتفاق نمی­بیند و آن طور که بخواهد برامان حرف می­زند ولی این پراکندگی به شیرینی و دل­نشینی کار اضافه می­کند.

شاید این کار از جهاتی به مرگ قسطی نوشته­ی سلین پهلو بزند ولی مولفه­هایی در این کار وجود دارد که هویتی مستقل به آن می­بخشد. این داستان تلخی و تیرگی مرگ قسطی را ندارد، فضای کار با کنار هم قرار گرفتن انسان­هایی با افکار گوناگون که زندگی را هنوز زیبا می­بینند تلطیف می­شود.

در پایان جمله­یی از کتاب را که در ذهن­م مانده می­آورم: "وقتی در اطرافتان کسی نست که دوست تان داشته باشد، سر و کله­ی چربی پیدا می­شود"